1,5 ℃ İklim Geçiş Planı : Önemi, Ana Bileşenleri ve Mevcut Çerçeve/Standart/Girişimlerin Uyumu

Kumru Rende, PhD

Carbon and Sustainability Consultant | CDP Expert, SBTi Lead, Net-Zero Coach

October 22, 2024

Şimdiye kadar verilen taahhütler yoluyla kaydedilen ilerlemelere rağmen olması gereken noktanın malesef çok uzağındayız. Bu açıdan, hükümetlerin ve diğer tüm aktörlerin hızlı ve güvenilir adımlar atması, 1,5 ℃ hedefine ulaşmak ve doğaya zarar vermeyen bir küresel ekonomiye geçişi hızlandırmak için oldukça önem arz ediyor.

COP28'de Paris Anlaşması hedeflerine ulaşma noktasındaki ilerlemeler değerlendirilmiş ve birkez daha şirketlerin kritik rolü kabul edilmiştir. Aynı zamanda, şirketlerin küresel çevresel hedeflere ulaşmak için daha net ve katı standartlara odaklanması gerektiğinin de altı çizilmiştir. Bu süreçte, özellikle kritik eksikliklerin bulunduğu alanlarda, güvenilir adımlar tanımlamak önemlidir. Bu kapsamda, son yıllarda iklim geçiş planlamaları hızla gelişme kaydetmektedir. Artık, Uluslararası Sürdürülebilirlik Standartları Kurulu (ISSB) tarafından oluşturulan IFRS S2 ve Avrupa Birliği'nin Kurumsal Sürdürülebilirlik Raporlama Standartları (CSRD) gibi standartlar, İklim Geçiş Planı açıklamalarını zorunlu kılmaktadır.

CDP, iklim soru setlerinde şirketlere bir geçiş planları olup olmadığını sormaktadır. Benzer şekilde IFRS S2 veya TSRS S2 Standartları kapsamında da Strateji başlığı altında şirketlere, iklimle ilgili risk ve fırsatların yönetimi ile azaltım hedeflerine yer veren ve bu hedeflere nasıl erişileceğine dair yol haritaları içeren bir geçiş planları olup olmadığı sorulmaktadır. Bu plan oldukça önemlidir, zira şirketin hedeflerinin tutarlılığı ve bu hedeflere nasıl ulaşılacağına dair atılacak adımlar şeffaf şekilde paylaşılmaktadır. Aynı SBTi’a sunulan Yakın-Dönem ve Net-Sıfır Bilim-Temelli Hedefler formlarında olduğu gibi, şirketlerden, hangi emisyon azaltım inisiyatiflerini alarak ve hangi yatırımları yaparak karbon emisyon azaltımı yapacaklarına dair detaylar vermeleri beklenmektedir.

Özetle, artık şirketlerin yalnızca karbon emisyonu azaltım hedeflerinin olduğunu ifade etmeleri yeterli değildir. Bu hedeflere nasıl ulaşacaklarına dair yol haritalarını içeren bir İklim Geçiş Planı hazırlamaları da beklenmektedir. CDP İklim Liderlik kriterleri arasında da yer alan 1,5 ℃ İklim Geçiş Planı’nın kamuya açık şekilde paylaşılması da pozitif etki yaratmaktadır.

1,5 ℃ İklim Geçiş Planı nedir?

1,5 ℃ İklim Geçiş Planı, bir şirketin Paris Anlaşması'nda önerilen 1,5 ℃ hedefine uyum sağlamak için nasıl adımlar atacağını belirten, belirli bir zaman aralığına ait bir eylem planıdır.

İklim Geçiş Planları oldukça ayrıntılı olmalı ve bir işletmenin uzun vadeli hedeflerine ulaşmak için attığı spesifik, kısa vadeli eylemlere odaklanmalıdır. Hükümetler, düzenleyiciler ve yatırımcılar, geçiş planlarının gerekliliğine giderek daha fazla önem vermekte çünkü bu planların, şirketlerin düşük karbonlu ekonomiye geçişini sağlamakta kritik bir rol oynadığını kabul etmektedir.

İklim Geçiş Planının Ana Bileşenleri Nelerdir?

Bir İklim Geçiş Planının ana bileşenleri aşağıda sıralanmıştır:

1. Kısa vadeli hedefler: 5-10 yıllık ve bilim-temelli - Kısa-Dönem Bilim-Temelli Hedefler kapsamında Mutlak Azaltım Yaklaşımına Göre (ACA, Absolute Contraction Approach) Kapsam 1 ve 2 emisyonlarında baz yıla göre yıllık minimum 4,2% , Kapsam 3 emisyonlarında ise baz yıla göre yıllık minimum 2,5% emisyon azaltım yapılması beklenmektedir (Getting Started Guide For Science-Based Target Setting, Version 1.1, March 2024).

2. 2050 yılına kadar net-sıfır hedefine yönelik olarak Uzun-Dönem Bilim-Temelli Hedefler ile Kapsam 1, 2, 3 emisyon azaltımı

3. Fosil yakıt kullanımı ve üretiminin aşamalı olarak sona erdirilmesi, yeni arzın finanse edilmemesi

4. Stratejilerin ve lobi faaliyetlerinin planla uyumlu olması

5. Karbon azaltım teknolojisi için gerekli sermaye taahhütleri ve Ar-Ge yatırımları

6. Ormansızlaşmanın sona erdirilmesi

7. Yalnızca zorunlu hallerde güvenilir offset kullanımı

8. Emisyonların bağımsız denetimi

9. Yıllık performans raporlaması

Bir İklim Geçiş Planının yetersiz olmasına neden olan unsurlar ise aşağıdaki gibi özetlenebilir:

1. Uygulanabilir bir plan olmadan belirlenen hedefler yetersizdir. Herhangi bir maliyet çalışması yapılmayan ve detay içermeyen planlamalar gerçekçi görülmemektedir.

2. Emisyon açıklamaları tek başına yetersizdir – Uzun-Vade ve Net-Sıfır Bilim-Temelli Hedefler kapsamında Mutlak Azaltım Yaklaşımına Göre (ACA, Absolute Contraction Approach) tüm kapsamlarda emisyonların 90% azaltılması beklenmektedir (Getting Started Guide For Science-Based Target Setting, Version 1.1, March 2024).

3. Kısa vadeli bir plan (5-10 yıllık) olmadan belirlenen uzun vadeli hedefler (10 yılı aşan) yetersiz olup gerçekçi görülmemektedir.

Her şirketin İklim Geçiş Planının ayrıntıları duruma göre değişiklik gösterebilir, ancak şeffaflık ve hesap verebilirlik ilkeleri aynıdır. Planlar, net hedefler ve spesifik eylemler içermelidir.

CDP'nin İklim Geçiş Planı Açısından Diğer Çerçeve/Standart/Girişimlerle Uyumu

Güvenilir bir İklim Geçiş Planının temel açıklama göstergeleri konusunda giderek artan bir uzlaşma ortaya çıkmaktadır. Tablo 1, CDP'nin İklim Geçiş Planı temel göstergeleri açısından diğer çerçeveler, standartlar ve girişimlerle uyumunu göstermektedir.

Tablo 1: İklim Geçiş Planı temel göstergelerinin mevcut Çerçeve/Standart/Girişimlerle uyumu

CDP, 2021'den bu yana iklim geçiş planlamalarına dair verileri toplamaktadır. İlgili sorular ve 2021'den 2023'e kadar bir İklim Geçiş Planının varlığını gösteren yanıtlar Tablo 2'de verilmiştir.

Tablo 2: 2021, 2022, 2023 yıllarında açıklanan İklim Geçiş Planlarının sayısı

Tablo incelendiğinde görüldüğü gibi, İklim Geçiş Planı olduğunu açıklayan kuruluşların sayısı 2021'den bu yana her yıl artmaktadır (Ancak bu artış, CDP aracılığıyla açıklama yapan toplam kuruluş sayısı kadar hızlı olmadığından oran azalmıştır). Bu durum, iklim geçiş planlaması kavramının yaygınlaştığını ve buna dair sorumlulukların geliştiğini göstermektedir.

Bununla birlikte, iklim geçiş planlarına sahip olmak şirketlere birçok avantaj da sağlamaktadır:

1. Şirketlerin sürdürülebilirlik uygulamalarını benimsediğini ve karbon azaltım hedeflerine yönelik kısa ve uzun vadeli çalışmaları olduğunu göstermektedir. Böylece şirketler, karbon yönetimini daha etkin şekilde yaparak çevreye duyarlı paydaşlar arasında itibar kazanır ve rekabet avantajı sağlar.

2. İklim değişikliği ile ilgili yasalar ve düzenlemelere kolaylıkla uyum sağlamalarına ve olası cezalardan kaçınmalarına yardımcı olur.

3. İklim değişikliğinin neden olduğu fiziksel, finansal ve operasyonel risklerin belirlenmesi ve yönetilmesi için geliştirilen stratejiler, şirketlerin dayanıklılığını artırır. Ayrıca, şirketlerin sürdürülebilir iş modelleri oluşturmalarına da yardımcı olur.

4. Sürdürülebilirlik hedefleri olan şirketler, yatırımcılar için daha caziptir.

5. Enerji verimliliğini artıran ve karbon ayak izini azaltan uygulamalar, uzun vadede maliyet tasarrufu sağlar. İklim geçiş planları ile bu fırsatlar belirlenmiş olur.

6. Sürdürülebilirlik hedefleri olan şirketlerde çalışan memnuniyetinin ve bağlılığının arttığı gözlemlenmektedir.

Umarım tüm şirketler bu bilince en kısa sürede ulaşır ve şeffaf şekilde net-sıfır hedefine doğru hızla ilerlerler. Zira, zaman aleyhimize işliyor..

Sürdürülebilirlik yolculuğunuzda başarılar dilerim!

Referanslar:

https://www.cdp.net/en/guidance/guidance-for-companies/climate-transition-plans

https://sciencebasedtargets.org/resources/files/Getting-Started-Guide.pdf

https://www.sayonclimate.org/climate-transition-plans/

#İklimEylemi #Sürdürülebilirlik #İklimGeçişPlanı #İklimStratejisi